Τα όμορφα κτήρια,
όμορφα ρημάζουν
Η ιστορία των ξενοδοχείων Ξενία είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλους:
Ξεκίνησαν το 1953 ως ένα φιλόδοξο σχέδιο του ΕΟΤ με χρήση πόρων του σχεδίου Μάρσαλ και σκοπό την ανάδειξη της Ελλάδας ως παγκόσμιου τουριστικού προορισμού. Για την εφαρμογή του σχεδίου αυτού εργάστηκαν πλήθος μηχανικών των οποίων προΐσταντο οι αρχιτέκτονες Χαράλαμπος Σφαέλλος και Άρης Κωνσταντινίδης, εκφραστές του κινήματος του μοντερνισμού στην Ελλάδα και συνεργάτες του μεγάλου Le Corbusier.
Τα ξενοδοχεία, πρωτοποριακά στο σχεδιασμό αλλά και τη φιλοσοφία της λειτουργίας τους, μεσουράνησαν κατά τις δεκαετίες '60 και '70 για να πέσουν σε παρακμή τις δεκαετίες '80 κι '90 και μετά από σειρά παλινωδιών, κακοδιαχείρισης και ατελέσφορων προσπαθειών αναζωογόνησης, να απαξιωθούν και να βάλουν (στην πλειοψηφία τους) λουκέτο.
Το Ξενία στα λουτρά Υπάτης, έργο κι αυτό του Χ. Σφαέλλου, χτίστηκε το 1956 και αποτελούσε για δεκαετίες το στολίδι της περιοχής.
Σήμερα, το παρατημένο του κουφάρι, φάντασμα τού ένδοξου παρελθόντος του, έρμαιο στη φθορά του χρόνου, τις ορέξεις των πλιατσικολόγων και τις διαθέσεις των βανδάλων, υπομένει στωικά τη μοίρα του, περιμένοντας κάποιον "επενδυτή" ο οποίος αντί ευτελούς τιμήματος ίσως ενδιαφερθεί για την απόκτηση ενός "φιλέτου" γης ανυπολόγιστης οικονομικής, ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας.
Παραδίπλα, κείτονται άλλα δύο προγενέστερα κτήρια (πιθανότατα των αρχών του 20ου αιώνα), σε σαφώς χειρότερη κατάσταση από το Ξενία: Τα ξενοδοχεία "Όθρυς" και "Πηγαί". Από αυτά, το τελευταίο, αν και βάναυσα ακρωτηριασμένο από μετατροπές και αλλαγές χρήσης που έχει υποστεί στο πρόσφατο παρελθόν, βανδαλισμούς και μια πυρκαγιά που έχει πλήρως καταστρέψει την κεραμοσκεπή του και τμήματα του 1ου ορόφου, επιμένει να διατηρεί σαφή δείγματα της αρχοντιάς του και της γοητείας μιας άλλης εποχής.
Οι κατασκευαστικές επιλογές που έχουν εφαρμοστεί στο συγκρότημα του Ξενία εντυπωσιάζουν ακόμα και σήμερα:
Λιτοί και ξεκάθαροι όγκοι, αρμονικό πάντρεμα παραδοσιακών υλικών όπως η πέτρα και το ξύλο, με νεότερα όπως το μπετόν και το γυαλί. Ισορροπημένες αναλογίες και σχεδιασμός που κάνει το εσωτερικό του ξενοδοχείου νοητή συνέχεια του περιβάλλοντος χώρου, εξασφαλίζουν στον επισκέπτη μια αίσθηση επαφής με την τριγύρω φύση και μια ελαφράδα απαράμιλλη για ένα τόσο ογκώδες κτήριο. Παράλληλα, οι τεχνικές λύσεις που έχουν δοθεί βελτιώνουν την άνεση των ενοίκων και μειώνουν τις ενεργειακές ανάγκες - άρα και το κόστος λειτουργίας του ξενοδοχείου.
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα πρωτοποριακού σχεδιασμού που πολλές δεκαετίες μετά εξακολουθούν ν' αποτελούν το ζητούμενο στις σύγχρονες κτηριακές κατασκευές: Η χρήση υαλότουβλων στους τοίχους των κλιμακοστασίων με ένθετους φεγγίτες ώστε να εξασφαλίζεται φυσικός φωτισμός κι αερισμός. Τα μεγάλα ανοίγματα στους κοινόχρηστους χώρους που αφήνουν το μάτι να περιπλανηθεί ανεμπόδιστο στη βλάστηση του πάρκου των λουτρών Υπάτης, φέρουν διπλά κουφώματα στα βορινά παράθυρα για καλλίτερη μόνωση από την παγωνιά του χειμώνα. Οι κατάλληλα κεκλιμένες ξύλινες περσίδες στα δυτικά ανοίγματα (παράθυρα και μπαλκονόπορτες) που προστατεύουν από την ανεπιθύμητη έκθεση στις ακτίνες του καλοκαιρινού ήλιου και τα αδιάκριτα βλέμματα χωρίς να εμποδίζουν το φως και τον αέρα. Η στήριξη του κεντρικού κλιμακοστασίου σε μία και μόνη κεντρική δοκό που κάνει τα ογκώδη σκαλοπάτια από μπετόν να μοιάζουν ανάλαφρα κι αιωρούμενα.
Δυστυχώς η εικόνα που σήμερα παρουσιάζουν όλα τα παραπάνω είναι τραγική:
Το εσωτερικό του κτηρίου έχει στο μεγαλύτερό του μέρος αποψιλωθεί. Μέταλλα, εργαλεία, εξαρτήματα και μηχανήματα, φωτιστικά, έπιπλα, κλινοσκεπάσματα κι ότι άλλο χρήσιμο ή εμπορεύσιμο είδος μπορεί εύκολα να μετακινηθεί, έχει κλαπεί. Ακόμη μεγαλύτερη φθορά έχει προκληθεί από βανδάλους οι οποίοι συστηματικά κι ανεμπόδιστα καταστρέφουν το κτήριο και τις εγκαταστάσεις του απλώς και μόνο για εκτόνωση χωρίς κανένα άλλο όφελος. Κομματιασμένα έπιπλα, διαλυμένα πορτοπαράθυρα, εκατοντάδες σπασμένα τζάμια που αφήνουν το εσωτερικό του κτηρίου εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης, σκισμένες κουρτίνες, εκατοντάδες θρυμματισμένες πορσελάνες, γυαλικά και είδη υγιεινής που κείτονται στα πατώματα συνθέτουν ένα σκηνικό απόλυτης παράνοιας και μίσους απέναντι σ' έναν αρχιτεκτονικό θησαυρό της περιοχής.
Τα κατά μισό και πλέον αιώνα παλαιότερα ξενοδοχεία Όθρυς και Πηγαί, χωρίς να διεκδικούν μερίδιο από τις δάφνες του καινοτόμου Ξενία, παραμένουν δύο πανέμορφα κτήρια, τα οποία βιώνουν την ίδια ζοφερή μοίρα με το μοντέρνο τους γείτονα. Και σ' αυτές τις δύο περιπτώσεις, η αδιαφορία, οι κλοπές και οι βανδαλισμοί έχουν κάνει το θαύμα τους, αφήνοντας πίσω γυμνά ντουβάρια, σωρούς από μπάζα κι ένα μεγάλο "γιατί;" να αιωρείται πάνω από τα χαλάσματα.
Όνομα: Β.... Επώνυμον: Δ........ του Δημητρίου και της Αρετής, γεννηθείσα το 1938, επάγγελμα οικιακά, εθνικότης Ελληνική, τόπος γεννήσεως Λάρισα, διαμένει μονίμως εις Αθήνας, οδός Ο....... αρ. 12, αφίχθη 31/5/1963, αναχώρησε 20/6/1963. Αυτή είναι η καταχώρηση υπ. αριθμ. 1 στο "Βιβλίον κινήσεως πελατών" του σωτηρίου έτους 1963, που σήμερα βρίσκεται πεταμένο κι αυτό μαζί με άλλα παλιόχαρτα και μπάζα στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου Ξενία.
Τα βιβλία δεκάδες, οι καταχωρημένοι πρώην ένοικοι χιλιάδες. Ψυχές που πέρασαν από τούτα δω τα κτήρια, άλλος για να γιατρευτεί, άλλος να ξεκουραστεί, άλλος περαστικός, άλλος για δουλειά. Πόνος, χαρά, κλάμα, γέλιο, αγώνας, ο αέναος κύκλος της ζωής. Και μοιάζει σα να 'χουν αφήσει κάποιο κομμάτι τους πίσω όλοι αυτοί, να περιτριγυρίζει ανάμεσα στα έρημα ντουβάρια:
Μια φωτογραφία καρφιτσωμένη στο τηλεφωνικό κέντρο, ένα στρωμένο τραπέζι, το παραπεμπτικό κι οι ακτινογραφίες πάνω στο ξέστρωτο κρεβάτι, η ρόμπα της καμαριέρας, οι καδραρισμένες φωτογραφίες , τα τασάκια με τ'αποτσίγαρα και τα ποτήρια με τα σημάδια απ το κραγιόν.
Τί αλήθεια πονάει περισσότερο? Η απουσία ή παρουσία; Οι άνθρωποι που απουσιάζουν από τον τόπο και τα κτήρια που έχουν πλέον ερημώσει ή τα σημάδια των ζωών τους, το καταγεγραμμένο τους πέρασμα και τα προσωπικά τους αντικείμενα που για κάποιον ανεξήγητο λόγο μείναν πίσω;
